Współpraca z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz z innymi poznańskimi uczelniami wyższymi

W dniu 14 grudnia 2011r. uczniowie grup matematyczno - fizycznych klasy pierwszej i drugiej Liceum Ogólnokształcącego im. Matki Jadwigi Borzęckiej gościli na Wydziale Fizyki UAM. Uczestniczyli w wykładzie pod tytułem "Hałas turbin wiatrowych" barwnie prowadzonym przez prof. dr hab. Rufina Makarewicza. Turbiny wiatrowe, czyli urządzenia służące do wytwarzania prądu elektrycznego, wykorzystują zjawisko indukcji elektromagnetycznej odkryte przez angielskiego fizyka Michała Faradaya. Polega ono na wzbudzaniu prądu elektrycznego w przewodniku poruszającym się w polu magnetycznym. Turbiny wiatrowe wykorzystują zatem energię mechaniczną wiatru i zamieniają ją w energię elektryczną. Energię mechaniczną daje nam natura za darmo, gdyż przyczyną ruchu powietrza są różnice ciśnień atmosferycznych. Olbrzymią moc wytwarzanego prądu otrzymuje się dzięki długości łopat turbin przekraczających nawet 50 metrów. Niestety z działaniem turbin wiatrowych wiąże się też pewien mankament - hałas. Kiedy turbina ma 3 łopaty i każda z nich wykonuje 10 obrotów w ciągu 1 minuty, to wówczas dźwięk turbiny słychać w promieniu kilku kilometrów. Mimo, że hałas ten nie jest zbyt głośny (około 50 decybeli) to jednak jest bardzo dokuczliwy. Ta dokuczliwość wynika z faktu, że jest to dźwięk nienaturalny, tzn. niespotykany w przyrodzie, dlatego nasz układ słuchowy nie jest przystosowany do odbioru takich dźwięków. Uaktywniają one nasz układ nerwowy i są irytujące, podobnie jak kapiąca z kranu woda czy zgrzyt paznokcia na tablicy. W trakcie wykładu mieliśmy okazję posłuchać tych dźwięków i przekonać się o ich irytującym dla ucha brzmieniu. Przekonało nas to do zarzucenia pomysłu postawienia w swoim ogródku małego wiatraka na potrzeby gospodarstwa domowego! Po wykładzie nasza grupa zwiedzała jeszcze pracownię optyki.

mgr Alina Piwowarczyk

Kontynuując tradycję lat ubiegłych uczniowie grup matematyczno - fizycznych klasy pierwszej i drugiej Liceum Ogólnokształcącego im. Matki Jadwigi Borzęckiej uczestniczą w roku szkolnym 2011/2012 w VI cyklu wykładów pod hasłem "Piękno fizyki" na Wydziale Fizyki Technicznej Politechniki Poznańskiej. Wykłady poruszają najróżniejsze zagadnienia współczesnej fizyki - cząstki elementarne, miękka materia, medycyna nuklearna, fale akustyczne, fizyka fotografii...

• 9 grudnia 2011 r. uczniowie uczestniczyli - bardzo żywiołowo i równie aktywnie, jak prowadzący mgr inż. M. Hermanowicz - w wykładzie na temat: "Gry komputerowe a rzeczywistość".

• 13 stycznia 2012 r. uczestniczyliśmy w wykładzie "Miękka materia". Na wstępie prowadzący wykład dr hab. A. Brańka z Instytutu Fizyki Molekularnej PAN zdefiniował pojęcie miękkiej materii. Stanowią ją układy złożone, takie jak: polimery, koloidy, ciekłe kryształy, surfaktanty, granulaty. Tworzą one tak zwane mezofazy, czyli stany pośrednie pomiędzy kryształem a cieczą. Substancje te charakteryzują się specyficznymi właściwościami, na przykład takimi jak: miękkość, łatwość ulegania deformacjom, nieliniowość na zaburzenia zewnętrzne, fluktuacje termiczne, zdolność do samo porządkowania, bogactwo faz i struktur. Wszystkie te cechy i rodzaje miękkiej materii zostały szczegółowo omówione w trakcie wykładu. Prowadzący wykład wskazał także liczne zastosowania i powszechność występowania miękkiej materii. Niewielu z nas jest zapewne świadomych, że miękka materia to na przykład używane przez wszystkich detergenty, proszki, woski, aerozole, piany, emulsje (farby, kremy kosmetyczne), polimery (bawełna, nylon, polietylen) czy wreszcie ciekłe kryształy w wyświetlaczach monitorów, telewizorów czy telefonów komórkowych.

mgr Alina Piwowarczyk

1 kwietnia 2011 r. uczniowie klasy III b gimnazjum oraz licealiści z profilów biologiczno - chemicznych, wraz z opiekunem p. mgr Martą Wujec, wzięli udział w warsztatach zorganizowanych przez Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu. Uczniowie wysłuchali wykładu pt. "Jak wybarwić i zobaczyć chromosomy". Następnie samodzielnie wykonywali w laboratorium preparaty chromosomowe i oglądali je pod mikroskopem.

mgr Marta Wujec

W ostatnich dniach marca br. w XIV Poznańskim Festiwalu Nauki i Sztuki uczestniczyli uczniowie liceum o profilu biologiczno - chemicznym, wraz z p. mgr Martą Wujec.

• 

  29 marca 2011 r. licealiści uczestniczyli w warsztatach zorganizowanych przez Katedrę Mikrobiologii Uniwersytetu Przyrodniczego. Mieli możliwość obejrzenia różnych organizmów m.in. bakterii przez mikroskop oraz ekspozycji dotyczącej przebiegu doświadczeń oraz dietetyki. Uczniowie wysłuchali także wykładu o mikroorganizmach. Następnie wzięli udział w dwóch wykładach przygotowanych przez PAN. Pierwszy pt. "Filtrowanie w świecie zwierząt", a drugi pt. "Pokaż mi swój język, a powiem ci co jesz".

• 

  30 marca 2011 r. uczniowie gościli na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza i wysłuchali dwóch wykładów. Pierwszy zatytułowany był: "Małe jest piękne. Tajemniczy świat bezkręgowców", a drugi: "Płazy w mieście". Po wykładach uczniowie obejrzeli ekspozycje, postery, doświadczenia oraz żywe bezkręgowce. Więcej zdjęć...

mgr Marta Wujec

Wzorem lat ubiegłych, również w roku szkolnym 2010/2011 grupy matematyczno - fizyczne klas pierwszych i drugich Liceum Ogólnokształcącego im. Matki Jadwigi Borzęckiej uczestniczyły w piątym już cyklu wykładów pod hasłem "Piękno fizyki" na Wydziale Fizyki Technicznej Politechniki Poznańskiej. Wykłady dotyczyły różnych zagadnień fizycznych - ciekłych kryształów, miękkiej materii, fal akustycznych, promieniowania jądrowego, ale także zagadnień z pogranicza fizyki i filozofii - na przykład pojęcia czasu.

• 18 lutego 2011r. uczestniczyliśmy właśnie w takim fizyczno - filozoficznym wykładzie, bowiem temat jego brzmiał "Czym jest czas?". Prowadzący wykład profesor J. Goc nawet nie próbował udawać, że potrafi odpowiedzieć na pytanie zawarte w tytule prelekcji. I nie ma się co dziwić, bowiem z zagadnieniem czasu mierzyli się bez specjalnych sukcesów filozofowie i uczeni wszystkich epok. Platon twierdził, że czas to tylko wytwór myśli człowieka, tylko idea. Arystoteles udowadniał, że czas to teraźniejszość. Święty Augustyn zwykł był mawiać: Czym jest czas? Jeśli nikt mnie o to nie pyta - wiem. Jeśli pytającemu usiłuję wytłumaczyć - nie wiem. A jak fizyka radzi sobie z pojęciem czasu? Klasyczna fizyka Newtona zagadnieniem czasu specjalnie się nie przejmowała, w ogóle nie rozróżniając przeszłości i przyszłości. Trochę później odkryta termodynamika ukierunkowała strzałkę czasu, bezdyskusyjnie nakazując, aby skutki następowały dopiero po zaistnieniu przyczyny. Wyraźnie mówi o tym druga zasada termodynamiki, wskazując, że w przyrodzie samorzutnie zachodzą tylko procesy nieodwracalne, zatem biegnące w jednym kierunku, bez odwrotu. I wszystko było w miarę logiczne i zrozumiałe. Ale do czasu... Wiek XX bowiem, oprócz wielu innych rewolucyjnych teorii, spowodował prawdziwy przewrót w kwestii czasu. A największego zamieszania dopuścił się tu Albert Einstein. Z jego szczególnej i ogólnej teorii względności wynika, że czas nie jest wielkością absolutną, że zależy od układu odniesienia, w którym dokonujemy pomiaru. I tak na przykład czas zwalnia w pobliżu wielkich mas oraz w układzie poruszającym się (tym bardziej, im szybciej się porusza). Einstein proponował traktować czas po prostu jako czwartą zmienną, równorzędną z trzema zmiennymi przestrzennymi x, y, z. Ile w tym racji przekonał się każdy, kto próbował umówić się ze znajomym podając dokładne miejsce spotkania, ale zapominając podać czas spotkania. Zatem czas jako czwarty wymiar czasoprzestrzeni, w której żyjemy. Wykład dotyczący czasu był naprawdę fascynujący, pomimo ciągłego braku jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czym tak naprawdę czas jest.

• 18 marca 2011r. wykład prowadził dr inż. W. Gorączko. Temat brzmiał: "Odpady promieniotwórcze z elektrowni jądrowej. Przetwarzać czy tylko gromadzić?". Na wstępie prowadzący przypomniał, na czym polegają reakcje rozszczepienia jąder atomowych ciężkich pierwiastków, będące podstawą działania reaktorów atomowych i źródłem ich olbrzymiej energii. I tak w wyniku rozszczepienia jednego kilograma uranu otrzymuje się tyle samo energii, co z dwudziestu tysięcy ton konwencjonalnego materiału wybuchowego. Wydajność elektrowni jądrowej jest więc bezdyskusyjna. Ale niestety taka elektrownia jest też źródłem promieniotwórczych odpadów. Z "wypalonego", zużytego paliwa uranowego pozostają produkty rozszczepienia, na przykład promieniotwórczy cez, stront, ruten, cyrkon, bar czy jod, ale też same pręty paliwowe zawierają jeszcze promieniotwórczy uran, neptun lub pluton. Na szczęście ilość tych odpadów nie jest zastraszająco duża. Średniej mocy elektrownia produkuje rocznie około 500 m3 odpadów średnio i nisko aktywnych oraz zaledwie 14 m3 odpadów wysokoaktywnych (których objętość po zeszkleniu maleje do 3 m3). Bardziej obrazowo - na przestrzeni ponad 50 lat istnienia energetyki atomowej we Francji odpady promieniotwórcze ze wszystkich elektrowni atomowych w tym kraju zajmują objętość równą objętości jednego średniej wielkości basenu kąpielowego. Co zatem robić z tymi odpadami? Prowadzący wykład omówił podstawowe metody recyklingu (zeszklenie i sprasowywanie do jak najmniejszej objętości) oraz składowania (w nieczynnych już szybach, tunelach lub kopalniach). Polska nie posiada elektrowni atomowej, zatem nie ma też problemu ze składowaniem zużytego paliwa jądrowego. Ale problem odpadów promieniotwórczych mimo wszystko istnieje, bowiem rocznie w naszym kraju wytwarzamy około 250 m3 takich odpadów, pochodzących przede wszystkim z placówek medycznych. Energetyka atomowa wciąż wzbudza wiele emocji, zwłaszcza w obliczu tragicznych wypadków, takich jak w Czarnobylu lub ostatnio w Japonii. Wtedy nie przemawiają argumenty, że jest to najbardziej ekologiczny i wydajny sposób pozyskiwania energii. W tej chwili na świecie pracuje 439 reaktorów atomowych w 30 krajach, zapewniając 15% światowej produkcji energii elektrycznej. A jaka będzie energetyczna przyszłość świata? Prowadzący wykład zaprosił na kolejny cykl wykładów "Piękno fizyki" w przyszłym roku szkolnym, zapewniając, że pierwszy z nich będzie poświęcony energetyce jądrowej.

mgr Alina Piwowarczyk

W roku szkolnym 2009/2010 grupy matematyczno - informatyczne klas pierwszych i drugich Liceum Ogólnokształcącego im. Matki Jadwigi Borzęckiej uczestniczą w cyklu wykładów pod hasłem "Piękno fizyki" na Wydziale Fizyki Technicznej Politechniki Poznańskiej.

• 4 grudnia 2009r. wykład dotyczył ogniw paliwowych.

• 5 lutego 2010r. temat wykładu brzmiał "Fizyka i matematyka dźwięku". Prowadzący wykład profesor Piotr Pierański zaczął dość groźnie - przedstawił dźwięk okiem matematyka, czyli w postaci bardzo dostojnie wyglądającego równania różniczkowego drugiego stopnia. Rozwiązanie tego równania to trochę bardziej przyjazne, znane bowiem z lekcji fizyki, równanie fali stojącej powstającej na strunach instrumentów muzycznych. Dalsza część wykładu pozbawiona już była matematyki. Profesor zaprezentował działanie różnych instrumentów muzycznych, a swoją wypowiedź ubarwiał grą na gitarze i bębnie. Dowiedzieliśmy się także, że fale dźwiękowe wytwarzane przez niektórych mieszkańców mórz mogą być naprawdę groźne dla przepływających w pobliżu nieproszonych gości. Swój bardzo ciekawy wykład profesor zakończył fragmentem filmu, na którym muzyką fortepianową raczył słuchaczy... kot. Fizyka jest naprawdę fascynująca dla wszystkich stworzeń!

• 19 lutego 2010r. wykład prowadził dr inż. M. Nowicki. Temat brzmiał: "Nanoelektronika w informatyce". W pierwszej części wykładu przedstawiona została krótko historia rozwoju informatyki, począwszy od pierwszych (o olbrzymich gabarytach) maszyn liczących. Natomiast druga część wykładu była ciekawą opowieścią o dążeniu do coraz większej miniaturyzacji elementów elektronicznych stosowanych w informatyce. Proces miniaturyzacji osiągnął dziś skalę nano - czyli wielkość 10 do -9 potęgi metra - inaczej mówiąc miliardową część metra lub milionową część milimetra. Obiekty tak małe trudno sobie w ogóle wyobrazić i zapewne mało kto zdaje sobie sprawę, że posiada całe miliony takich maleńkich elementów w swoim telefonie komórkowym czy komputerze. Podczas wykładu prowadzący pokazywał (oczywiście bardzo powiększone) zdjęcia takich nanoobiektów. Ale najciekawsza była możliwość bezpośredniego oglądania świata w skali nano za pomocą znajdującego się w sali wykładowej mikroskopu obsługiwanego przez jednego ze studentów. Zdjęcie powyżej przedstawia obraz z tego mikroskopu - jest to powierzchnia płyty CD widziana w skali nano.

mgr Alina Piwowarczyk

W ramach współpracy między Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącym im. Matki Jadwigi Borzęckiej w Poznaniu a Pracownią Innowacji Dydaktycznych Instytutu Filologii Polskiej UAM studenci II i IV roku filologii polskiej specjalności nauczycielskiej odbywają praktyki śródroczne. Podejmując tę inicjatywę Szkoła spełnia swoją misję ponieważ uczestniczy w solidnym przygotowywaniu młodych kandydatów do zawodu nauczyciela języka polskiego.

W dnich 11 i 16 września 2009 r. dr Krzysztof Koc z Wydziału Innowacji Dydaktycznych Instytutu Filologii Polskiej UAM prowadził zajęcia dla uczniów klas maturalnych nt. Zdawanie egzaminu może być przyjemnością. Wykłady miały na celu przygotowanie maturzystów do ustnej matury z języka polskiego.