Rok 2011 Rokiem Marii Skłodowskiej-Curie
){kind=link}
3 grudnia 2010r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej przyjął uchwałę w sprawie ustanowienia roku 2011 Rokiem Marii Skłodowskiej-Curie. Maria Skłodowska-Curie, to jedyna kobieta, która dwukrotnie otrzymała Nagrodę Nobla w dwóch różnych dziedzinach naukowych. 100 lat po przyznaniu jej po raz drugi tego prestiżowego trofeum, rok 2011 obchodzimy jako Rok Marii Skłodowskiej-Curie.
Maria Skłodowska urodziła się 7 listopada 1867 roku w Warszawie, jako piąte dziecko w znanej rodzinie nauczycielskiej, wywodzącej się z drobnej szlachty. Ojciec Marii, Władysław Skłodowski, był nauczycielem matematyki i fizyki oraz dyrektorem kolejno dwóch warszawskich gimnazjów męskich; prowadził również w domu stancję dla chłopców. Matka zaś, Bronisława Boguska, była dyrektorką prestiżowej warszawskiej pensji dla dziewcząt z dobrych domów. Chorowała na gruźlicę i zmarła, gdy Maria miała 11 lat. Ojciec był ateistą, matka zaś głęboko wierzącą katoliczką.
W wieku 10 lat Maria Skłodowska rozpoczęła naukę na pensji dla dziewcząt, którą wcześniej prowadziła jej matka, gdy była jeszcze zdrowa; następnie kształciła się w gimnazjum dla dziewcząt, które ukończyła 12 czerwca 1882 r. otrzymując złoty medal. Kolejny rok spędziła dość beztrosko na wsi u ziemiańskiej rodziny jej ojca, a następnie przy boku ojca w Warszawie, gdzie trudniła się okazjonalnym udzielaniem korepetycji. W tym czasie zawarła ze swoją starszą siostrą Bronisławą umowę, że będzie ją wspierać finansowo w trakcie jej studiów medycznych w Paryżu, w zamian za podobne wsparcie za 2 lata. W związku z tym została guwernantką najpierw w prawniczej rodzinie z Krakowa, a następnie u ziemiańskiej rodziny Żórawskich, krewnych jej ojca, z którą to rodziną związała się na 2 lata.
W trakcie pracy u rodziny Żórawskich zakochała się z wzajemnością w Kazimierzu Żórawskim, przyszłym wybitnym matematyku, jednak jego rodzice stanowczo odrzucili pomysł ślubu ich syna z ubogą krewną, a sam Kazimierz nie potrafił się im przeciwstawić, co skończyło się dla Marii Skłodowskiej utratą pracy. Kolejny rok Maria spędziła w Sopocie, gdzie znalazła pracę u rodziny Fuchsów, stale wspierając finansowo siostrę Bronisławę.
Na początku 1890 roku, zgodnie z wcześniejszą umową, siostra Marii Bronisława, która kilka miesięcy wcześniej poślubiła Kazimierza Dłuskiego, zaprosiła ją do swojego paryskiego mieszkania. Wreszcie w październiku 1891 roku, po ustawicznych naleganiach siostry, dwudziesto cztero letnia Maria zdecydowała się na wyjazd do Francji by rozpocząć studia na Sorbonie. Jako pierwsza kobieta w historii Sorbony zdała egzaminy wstępne na wydział fizyki i chemii. W Paryżu Maria Skłodowska w dzień studiowała, a wieczorami pracowała jako korepetytorka, z trudem zarabiając na utrzymanie. W 1893 r. uzyskała licencjat z fizyki i zaczęła pracować jako laborantka w przemysłowym laboratorium zakładów Lippmana. W tym czasie dalej studiowała na Sorbonie, uzyskując drugi licencjat z matematyki w 1894 roku.
Również w 1894 roku poznała swojego przyszłego męża, francuskiego fizyka Pierre'a Curie, który był w tym czasie doktorantem w laboratorium Becquerela. Po uzyskaniu doktoratu przez Pierre'a Curie, Maria Skłodowska poślubiła go w 1895 roku. Dwa lata później przyszła na świat ich pierwsza córka Irène.
Maria Skłodowska-Curie, początkowo z pomocą robiącego licencjat młodego chemika André-Louisa Debierne'a, rozpoczęła żmudną pracę rozdzielania rudy uranowej na pojedyncze związki chemiczne i poszukiwanie związku powodującego jej wysoką radioaktywność. Do zespołu tego dołączył później Pierre Curie. Badania te po czterech latach doprowadziły do wyodrębnienia dwóch pierwiastków promieniotwórczych: najpierw polonu, następnie dużo bardziej radioaktywnego radu, a także do wyjaśnienia prawdopodobnych przyczyn zjawiska radioaktywności jako efektu rozpadu jąder atomowych. Za badania nad promieniotwórczością Maria i Pierre Curie wspólnie z Henri Becquerelem otrzymali w 1903 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. W tym samym roku Maria Skłodowska-Curie jako pierwsza kobieta w historii otrzymała stopień doktora fizyki.
Po otrzymaniu Nagrody Nobla Maria i Pierre Curie stali się nagle bardzo sławni. Pierre'owi Curie władze Sorbony przyznały stanowisko profesora i zezwoliły na założenie własnego laboratorium, w którym Maria została kierownikiem badań. W 1904 roku przyszła na świat druga córka państwa Curie - Eve. Niestety szczęście rodzinne nie trwało długo, bo w 1906 roku Pierre Curie zginął tragiczną śmiercią w wypadku. Marii Skłodowskiej-Curie powierzono objęcie po mężu Katedry Fizyki na Sorbonie.
Samodzielnie kontynuowane przez Marię badania naukowe, doprowadziły ją do otrzymania metalicznego radu. Opracowała także metody dokładnego pomiaru aktywności promieniotwórczej preparatów radu oraz wydzielania i oczyszczania pierwiastków promieniotwórczych.
W 1911 roku uczona po raz drugi otrzymała Nagrodę Nobla, tym razem w dziedzinie chemii za odkrycie nowych pierwiastków: polonu i radu oraz za wydzielenie czystego radu. Dzięki tej drugiej nagrodzie przekonała rząd Francji do przeznaczenia środków na budowę prywatnego Instytutu Radowego – Institut du radium (obecnie Institut Curie), który został wzniesiony w 1914 r. i w którym prowadzono badania z zakresu chemii, fizyki i medycyny.
Podczas I wojny światowej Maria Skłodowska-Curie organizowała ruchome stacje rentgenowskie, szkoliła personel medyczny jak wykonywać prześwietlenia. Po wojnie uczona nadal szefowała Instytutowi Radowemu w Paryżu i jednocześnie jeździła po świecie, gdzie pomagała poprzez swoją fundację zakładać medyczne instytuty leczenia chorób nowotworowych. W 1932 r. z pomocą Prezydenta RP Ignacego Mościckiego jeden z pierwszych takich instytutów został założony w Warszawie (obecnie Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie). Jego pierwszym szefem została siostra Marii Skłodowskiej-Curie, Bronisława. Maria ofiarowała nowej placówce gram radu, będący jej własnością. Był on podstawą rozpoczęcia działalności Instytutu.
Badania nad radioaktywnością, prowadzone bez pełnej wiedzy o niezbędnych środkach ostrożności, zrujnowały zdrowie Marii Skłodowskiej-Curie. Polska uczona zmarła 4 lipca 1934 roku w alpejskiej klinice Sancellemoz w Passy na białaczkę, spowodowaną najprawdopodobniej wysokimi dawkami promieniowania pochłoniętymi podczas badań nad promieniotwórczością. Została pochowana w Scaux. W uznaniu zasług uczona została odznaczona Legią Honorową, a w 1995 roku prochy Marii i Pierre'a Curie zostały uroczyście przeniesione pod kopułę paryskiego Panteonu.
Mieszkając we Francji Maria Skłodowska-Curie nie zerwała kontaktów z krajem. Często przyjeżdżała do Polski, wygłaszała odczyty, publikowała w polskich czasopismach naukowych. Przez jej paryską pracownię przewinęło się wielu Polaków, którzy później w kraju kontynuowali badania jądrowe.
Swoje naukowe zainteresowania Maria przekazała starszej córce Irene Joliot-Curie, która w 1935 roku - wraz z mężem Frederikiem - również otrzymała Nagrodę Nobla za odkrycie sztucznej promieniotwórczości.
Po śmierci Marii Skłodowskiej-Curie w 1934 r. Albert Einstein w jednym z esejów napisał, że „była jedynym niezepsutym przez sławę człowiekiem spośród tych, których przyszło mu poznać”.
W 2009 roku brytyjski magazyn „New Scientist” uznał Marię Skłodowską-Curie za największą kobietę naukowca wszechczasów. W przeprowadzonej przez pismo ankiecie wzięło udział 800 osobistości z międzynarodowego świata nauki. Polska uczona zdobyła ponad 25% głosów, wyprzedzając m.in. Rosalind Franklin, współodkrywczynię podwójnej helisy DNA.
W setną rocznicę przyznania polskiej uczonej nagrody Nobla z chemii rok 2011 ogłoszony został Rokiem Marii Skłodowskiej-Curie. Uroczysta inauguracja Roku odbyła się 29 stycznia 2011 roku w paryskiej Sorbonie. Wzięli w niej udział prezydent Francji Nicolas Sarkozy oraz w imieniu prezydenta RP, Bronisława Komorowskiego, jego małżonka Anna. W uroczystościach na słynnej paryskiej uczelni uczestniczyli liczni przedstawiciele świata naukowego. Pani prezydentowa Anna Komorowska podkreśliła, że obchody tej rocznicy są „wspólnym świętem Polski i Francji”, gdyż Maria Skłodowska-Curie, „córka narodu polskiego znalazła swoją drugą ojczyznę we Francji”. Anna Komorowska wskazała, że Skłodowska-Curie musiała na swojej drodze naukowej pokonywać bardzo wiele przeszkód, ponieważ w jej epoce kobiety były dyskryminowane. „I choć od tego czasu minął wiek, wciąż jeszcze wiele kobiet na świecie nie może rozwijać swoich talentów, ma utrudniony dostęp do edukacji i rynku pracy. Dlatego postać wielkiej uczonej pozostaje wzorem przełamywania barier i wyrównywania szans” - powiedziała małżonka polskiego prezydenta. Zabierając głos w auli Sorbony, minister Mitterrand zaznaczył, że polska noblistka była „kobietą-Europejką”, która ucieleśnia „wzorcowe losy francusko-polskie”. Zaznaczył, że znajduje się ona do dziś - jako jedna z nielicznych kobiet - w czołówce wszystkich rankingów społecznych na najwybitniejszych Francuzów dwudziestego wieku. Według Mitterranda, Skłodowska-Curie była nie tylko wielką uczoną, ale też „kobietą waleczną”, zaangażowaną społecznie, która starała się, aby jej wiedza naukowa służyła zawsze ludziom, np. ofiarom I wojny światowej.
Podczas ceremonii na Sorbonie wręczono francuskie odznaczenia naukowe dwojgu wnukom Marii Skłodowskiej-Curie: fizyczce Helene Langevin-Joliot i biologowi Pierre Joliot. Zaraz po uroczystości na słynnej uczelni Anna Komorowska w towarzystwie ambasadora RP we Francji Tomasza Orłowskiego złożyła kwiaty na grobie Marii Skłodowskiej-Curie i Pierre'a Curie w paryskim Panteonie.
Patronat nad tegorocznymi uroczystościami Roku Marii Skłodowskiej-Curie objęli prezydenci Francji i Polski. Zbiegają się one z ogłoszonym przez ONZ Międzynarodowym Rokiem Chemii. Obchody w Polsce i Francji oficjalnie zakończy uroczystość w warszawskim Zamku Królewskim, która odbędzie się 25 listopada.
Opracowanie: mgr Alina Piwowarczyk
POWRÓT